Γεώργιος Βιζυηνός, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον

" Ότε μ' εστρατολόγουν δια το έντιμον των ραπτών επάγγελμα, ουδεμία υπόσχεσίς των ενεποίησεν επί της παιδικής μου φαντασίας τόσον γοητευτικήν εντύπωσιν, όσον η διαβεβαίωσις, ότι εν Κωνσταντινουπόλει έμελλον να ράπτω τα φορέματα της θυγατρός του Βασιλέως. Εγνώριζον πολύ καλά ότι “οι βασιλοπούλαις” έχουν εξαιρετικήν τινα αδυναμίαν εις τα ραφτόπουλα, μάλιστα, όταν αυτά ηξεύρουν να τραγουδούν τους επαίνους των θελγήτρων αυτών, ενώ ράπτουν τα “βλατιά”, με τα οποία στολίζουσι τα κάλλη των..."

 Έτσι αρχίζει το διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον".

  Ο Γιωργής, μικρό παιδί αφήνει το χωριό του και  έρχεται στην Κωνσταντινούπολη να μάθει τη ραπτική τέχνη. Μαζί του κουβαλάει τις ιστορίες του παππού του και πιστεύει ότι κάποια στιγμή θα συναντήσει τη βασιλοπούλα που θα τον ερωτευθεί και θα την παντρευτεί,αφού πρώτα βγει νικητής από τη δοκιμασία που του έχει βάλει ο βασιλιάς.

Με ένα παραμύθι, επιστροφή στην παιδική του ηλικία, αρχίζει το διήγημα και ο Βιζυηνός το εγκιβωτίζει μέσα στην ιστορία.

 Στη συνέχεια μέσα από την εξέλιξη της αφήγησης αναπτύσσονται διάφορα θέματα εμπνευσμένα από τη λαϊκή μυθολογία, τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες τις σχετικές με το θάνατο( η μάχη του παππού με τον άγγελο, τα μάτια που μένουν ανοικτά αν δεν προλάβει να δει το αγαπημένο του πρόσωπο πριν πεθάνει). Ονειρικές καταστάσεις έρχονται να μπλεχτούν με την πραγματικότητα(τα όνειρα του Γιωργή καθώς ταξιδεύει επιστρέφοντας στο χωριό του επηρεασμένος από τον επικείμενο θάνατο του παππού).

 Η αφήγηση εμπλουτίζεται από τις διηγήσεις του παππού για διάφορα υπερφυσικά όντα και φανταστικά ταξίδια ( η χώρα που ο ήλιος ψήνει το ψωμί,οι σκυλοκέφαλοι,η φώκια που μισή είναι πανέμορφη γυναίκα και η άλλη μισή ψάρι ).

Η αποκάλυψη του παππού ότι δεν ταξίδεψε ποτέ στη ζωή του προσθέτει νέες ιστορίες μέσα στο διήγημα( τα ταξίδια που πάντα ήθελε ο παππούς να κάνει αλλά ποτέ δεν έκανε, οι δύσκολες συνθήκες της ζωής στο χωριό με το παιδομάζωμα να πρωταγωνιστεί, ο παππούς που μέχρι τα δέκα ήταν "κορίτσι" και ονομαζόταν Γιωργία για να γλιτώσει από τους Γενίτσαρους,το παιχνίδι με τα κορίτσια και η ξαφνική μεταμόρφωση του σε "άντρα" και Γιώργο και ο αναγκαστικός γάμος του με το κοριτσάκι που μέχρι τότε έπαιζαν μαζί ).

Όλα αυτά είναι μέρος των εθίμων της Θράκης στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και συνιστούν στοιχεία του ηθογραφικού διηγήματος.

 Ο Βιζυηνός υπήρξε ο πραγματικός εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος. Δεν έμεινε όμως μόνον στη διήγηση των ηθών και των εθίμων, στην περιγραφή ειδυλλιακών τοπίων και γραφικών ανθρώπων, στους διαλόγους σε ιδίωμα.

 Προχώρησε πιο βαθιά μέσα στην ψυχή των ηρώων του.Κατόρθωσε να δώσει τις συγκρούσεις που δημιουργούν τα πάθη αλλά και τον πόνο που προκαλούν. Είναι δηλαδή ένας ψυχογραφικός συγγραφέας και αυτό τον διαφοροποιεί από τους άλλους σύγχρονους του. Χρησιμοποιώντας πότε το όνειρο , πότε τις παραισθήσεις , εναλλάσσοντας το φανταστικό με το πραγματικό , την αλήθεια με τις ψευδαισθήσεις , τις αυτοβιογραφικές αναφορές διεισδύει στα ψυχικά κίνητρα των ηρώων του. Σε αυτό συμβάλλουν  σημαντικά οι σπουδές του στη ψυχολογία. Έχει αναφερθεί ότι ο ίδιος ο Βιζυηνός συσχέτιζε άμεσα την ηθογραφία με την ψυχολογία.

Αυτός είναι ο λόγος που ο Βιζυηνός θεωρείται πρωτοπόρος και ανανεωτής του νεοελληνικού διηγήματος. 

Το 2001 ο Λάκης Παπαστάθης κέρδισε το Α΄ Κρατικό Βραβείο ταινίας μυθοπλασίας μεγάλου μήκους και άλλα επτά Κρατικά Βραβεία του Υπουργείου Πολιτισμού (στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης). Επίσης, τρία Διεθνή Βραβεία και επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ του Τορόντο. 

" Δεν μετέτρεψα το κείμενο σε εικόνα. Εβαλα στο πρώτο μέρος της ταινίας δίπλα στο κείμενο την εικόνα, ως αντιπαράταξη κινηματογράφου και λογοτεχνίας ενώ στο δεύτερο αγκαλιάζονται πια λογοτεχνία και εικόνα. Εγώ συναντώ τον Βιζυηνό ως σκηνοθέτης και όχι ως λογοτέχνης. Αγαπώ το διήγημά του και θέλω να ταξιδέψει στο φως της εικόνας, σεβόμενος το κείμενο. Δεν έκανα μια ταινία πάνω στο στόρι του διηγήματος, αλλά πάνω στο ίδιο το διήγημα, πράγμα που σημαίνει ότι εμπεριέχει το βλέμμα του Βιζυηνού, το γλωσσικό του ιδίωμα."

 Ο Δήμος Αβδελιώτης παρουσίασε τη θεατρική εκδοχή του διηγήματος του Βιζυηνού.

 «Μόνο αν υποθέσει κανείς την απουσία του Βιζυηνού ως διηγηματογράφου από τα ελληνικά γράμματα, θα μπορούσε ίσως να κατανοήσει πληρέστερα την ιδιαίτερη σημασία της ύπαρξής του. Θα έμοιαζε πιθανόν σαν να έλειπε ο Καβάφης από την ποίηση ή ο Χατζιδάκις από τη μουσική…».

Πηγές:

1.  Mario Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας , 1978
2. Λίνου Πολίτη, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Μ.Ι.Ε.Τ , Αθήνα, 1979, β΄έκδοση
3. Mario Vitti, Ιδεολογική λειτουργία της ελληνικής ηθογραφίας, Κέδρος, 1980